Davetsiz Misafirler

Osmanlı Çökerken Amerikan Misyonerleri
On dokuzuncu yüzyılın başlarında, Amerika Birleşik Devletleri henüz dünya siyasetinde ağırlığını hissettirmeyen genç bir devletken, sınırlarını aşan ilk büyük dış politika hamlesini “ruhani” bir kılıfla gerçekleştirdi. Başlangıçta “Hristiyan olmayanlara İncil götürme” hedefiyle kurulan Amerikan Board of Commissioners for Foreign Missions, kısa sürede Osmanlı coğrafyasına yayıldı. Anadolu’nun en ücra köylerinden büyük şehirlerine, eğitim kurumlarından matbaalara, yetimhanelerden hastanelere kadar genişleyen bu yapı, zamanla sadece dinî bir hizmet olmaktan çıktı; bir zihniyet inşası ve sosyo-politik dönüşüm aracı hâline geldi. Misyonerlerin taşıdığı İncil ile birlikte yeni bir form kazanmış azınlık milliyetçiliği ve derin bir kültürel müdahale Osmanlı toplumunun damarlarına nüfuz etti.
•    Amerikan misyonerleri Osmanlı topraklarına neden geldiler ve asıl hedefleri neydi?
•    Dinî yardım faaliyeti gibi sunulan bu misyonerlik hareketi, Osmanlı toplum yapısını nasıl etkiledi?
•    Osmanlı Devleti, misyonerlerin faaliyetlerine ne ölçüde müdahale edebildi?
•    Misyonerlik faaliyetleri hangi bölgelerde ve topluluklarda daha derin etkiler bıraktı?
•    Protestan misyonerler, Ermeni meselesinin uluslararası bir krize dönüşmesinde nasıl bir rol oynadı?
İsmail Köse’nin uzun yıllar süren arşiv taramaları, gazete incelemeleri ve saha araştırmalarına dayanan Davetsiz Misafirler, Amerikan misyonerlerinin Osmanlı’daki faaliyetlerini misyoner raporları ve dönemin Osmanlı kayıtları ışığında inceliyor. Misyonerliğin arkasındaki ideolojik kodlar çözümlenirken, imparatorluğun son dönemindeki kültürel, toplumsal ve siyasî kırılmalara da ışık tutuluyor.