Denemeler

Yazarların çoğunda, yazan adamı görüyorum, Montaigne’de ise düşünen adamı... Montesquieu Çocukken babamın kitaplığından bana Denemeler çevirisinin perişan bir cildi kalmıştı. Yıllar sonra, kolejden çıkışımda bir cildi okudum ve ötekilerini arayıp buldum. Bu kitapla ne büyük haz ve hayranlık saatleri geçirdiğimi hatırlıyorum. Bu kitabı, yaşadığım başka bir hayatta yazmışım gibi geliyor o kadar candan bana, benim düşüncemi, benim hayat deneyimimi söylüyordu. Emerson Montaigne, o tanrı gibi adam, 16. yüzyılın karanlıktan içinde tek başına diri ve tertemiz bir ışık saçmış; dehası ancak zamanımızda, gerçek ve felsefi düşünce boş inançların, geriliklerin yerini alınca anlaşıldı. Grimm Denemeler’de gördüğüm her şeyi Montaigne’de değil kendimde buluyorum. Pascal