Evhadüddin-i Meragi ve Gazelleri (İnceleme)

Evhadüddîn-i Merâgî’nin hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Kaynaklardan ve şiirlerinden anlaşıldığı üzere kendisi İsfahanlı’dır ve VIII./XIV. yüzyıl sufî şairlerdendir. Şiirlerinde Evhadî mahlasını kullanan şair Mantıku‘l-uşşâk/Dehnâme, Câm-ı Cem ve Dîvân gibi eserleri kaleme almıştır. Eseri ilk olarak Emir Ahmed-i Eşrefî Dîvân-i Kâmil-i Evhadî-yi Merâgî (Tahran 1362 hş.) daha sonra Saîd Nefîsî Kulliyât-i Eşʻâr-i Evhadî-yi İsfahânî (Tahran 1391 hş.) adıyla yayınlanmıştır. Şairin kaside, gazel, terciibent, terkibibent, rubâi ve mesnevi nazım türlerinden oluşan divanı üzerinde henüz bir çalışma yapılmamış, gazelleri ise tarafımızca incelenmiştir. Bu çalışmada Evhadî’nin, Emir Ahmed Eşrefî tarafından neşredilen ve mukaddemesini Nasır Heyrî’nin yazdığı Dîvân-ı Kamil-i Evhadî-yi Merâgî adlı çalışması esas alınmıştır. Çalışma, inceleme yapılmadan önce dokuz bin beyitten oluşan gazeller tarafımızca Türkçeye çevrildi; daha sonra incelemeyi oluşturan konu başlıkları tespit edildi ve bu konulara uygun örnekler seçilerek, ana başlıklara beşer, ana başlıkların altındaki başlıklara ise üçer örnek verildi. Çalışmada mevcut divandan bin üç yüz beyit örnek olarak kullanıldı, her bölümde dipnotlar baştan başlatıldı. Bu çalışma bir giriş ve altı bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, Evhadüddîn-i Merâgî’nin yaşadığı dönem hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, Evhadüddîn-i Merâgî’nin hayatı, edebi kişiliği, etkilendiği ve etkilediği şairler ve eserleri; ikinci bölümde, gazellerin vezin, vezin oranları, kafiye, redif, dil ve üslup özellikleri ve içerdiği edebi sanatlar incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise gazeller, din ve tasavvuf; dördüncü bölümde, cemiyet; beşinci bölümde, insan ve insana ait güzellik unsurları; altıncı bölümde, tabiat ve eşya açısından ele alınmıştır.