Kutadgu Bilig’de Ahlak ve Siyaset Felsefelerinin İmkanı ve Kaynakları

Orta Asya coğrafyasının önemli ilim merkezlerine ve değerli âlimlere ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Eserleriyle hem yaşadığı döneme hem de günümüze seslenen önemli düşünürlerimizin varlığına tanık olmaktayız. Varlığına XI. yüzyılda Kutadgu Bilig adlı eserini Türkçe kaleme almasıyla “Türklerin ahlak ve siyaset felsefesi ve filozofu” olduğunu göstererek tanık olduğumuz, Türk düşünce geleneğini, değerlerini özümseyip eserinde işleyen Yusuf Has Hacib dönemin önemli şahsiyetlerindendir. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’in zengin bir içeriğe sahip olmasının temelinde bulunan Türk ahlak ve siyaset felsefesinin İslamiyet öncesi kültürel mahiyetini Tanrı, âlem, insan tasavvurları başlıklarıyla ele alıp, İslamiyet’in kabulüyle beraber Türklerin Allah, âlem, insan tasavvurlarına yer verilerek Türk kültürünün toplumsal değerleri ifade edildi. Kutadgu Bilig, hem kendi kültürel mirasını gününe taşıması hem de Türk medeniyetinin Çin, Hint ve Pers kültür sahalarıyla etkileşim halinde olması ve farklı kültürden beslenmesine rağmen büyük bir özgünlük içeren eserdir. Kutadgu Bilig’de mahiyet itibarıyla mutluluğa ulaştıran, devlet sahibi yapan bilgi manalarından yola çıkarak insanın bu mertebelere ulaşması erdem sahibi varlık olmasından geçtiği ifade edilmektedir. Eserde bilgi ve erdemin aynı muhtevayı kapsaması, kişinin ahiret mutluluğuna toplumsal bir varlık olarak erdemli eylemlerle yol alacağını vurgulanmaktadır. Bu betimlemelere önce birey ahlakı, aile ahlakı ve devlet ahlakı şeklinde tasniflerinden yola çıkarak ideal insanın tasvir edildiği hükümdar merkezli erdemlere yer verildi. Kutadgu Bilig’in bir ahlak ve siyaset metni olduğunu gösteren yolların neler olduğu sorusu temel alınarak, eserin muhtevasında barındırdığı ahlaki ve siyasi kaidelere vurgu yapılmış ve son merhalede ise erdem etiğine değinilerek genel bir çerçeve sunulmaya çalışılmıştır.