Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Meşihat, Şeriat, Tarikat Kavgası

Sadık Albayrak’ın daha önce üç ayrı cilt halinde neşrettiği Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Meşihat, Şeriat, Tarikat Kavgası adlı eseri Medrese Yayınevi tarafından tek cilt olarak yeni bir edisyonla okura sunuldu. 

Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Meşihat, Şeriat, Tarikat Kavgası, kökleri Meşrutiyet devrine kadar uzanan önemli tartışmaları belgeler ışığında bir araya getiren temel bir eserdir.

Kitap, özellikle Meşrutiyet’in ilanı ile başlayan tartışmalarda daha çok İslami heyecan duyup meşihat, şeriat ve tarikat konularında fikir beyanında bulunmuş yazar ve siyasi düşünürlerin görüşlerine yer verirken, ülkemizde yorumların cezalandırıldığı dönemleri temel kaynaklar eşliğinde ele alıyor. 

Meşihat dairesi Osmanlı’da ilmiye sınıfının başı ve sadrazamdan sonra devletin ikinci büyük görevlisi olarak kabul edilen Şeyhülislamların görev yaptığı makama verilen isimdi. Özellikle Tanzimat Devrinde dinî temellere dayanan bütün müesseselerin idare ve kontrolü Meşîhat Dairesi tarafından yürütülmeye başlanmıştı. Böylece Şeyhülislâm, statü bakımından 19. yüzyılda nâzırlar (bakanlar) ile eşit konuma gelmiş ve hükûmet üyelerinden birisi sayılmıştı. 

Osmanlı’nın son yüzyılında Meşrutiyet’ten Tanzimat’a, oradan Cumhuriyet’e kadar süren reform tartışmalarında Meşihat dairesi çeşitli propagandaların hedefi olmuştu. Reformist ve Yenilikçi hareketlerin Batıcı ve Cumhuriyetçi kadrolar eliyle sürdürdükleri münakaşalarda, levanten ve azınlıkların elindeki günlük gazeteler eliyle müftü, kadı, müderrisle birlikte şeyhülislam ve tekke şeyhleri hedefe konulmuştu.

Bu çalışmada, Meşihat’ın ürünü olan müftü ve kadıların cahil ve mürekkep yalamaz kişiler olmadığını ispat eder yönde bilgiler bulunmakla birlikte, dönemin “yenilikçi” hareketlerinin İslami ortama nasıl zararlar verdiğini ispat eder nitelikte belgeler de içermektedir. 

Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Meşihat, Şeriat, Tarikat Kavgası aynı zamanda günümüzde yaşanan Anayasa tartışmaları için de tarihi bir vesikadır.