Tarihi Yarımada'nın İmar Rejimi

Binlerce yıllık medeniyet birikiminin taşıyıcısı olarak İstanbul Tarihi Yarımadası, Türk imar hukuku ve şehircilik pratiğindeki en karmaşık ve ayrıcalıklı alanlardan biridir. Bu çalışmada, bölgenin kendine özgü imar rejimi, koruma ile kullanma politikaları arasındaki dinamik etkileşim üzerinden ele alınmakta; söz konusu ilişkinin tarihsel kökenleri ve hukuki çerçevesi çeşitli perspektiflerden irdelenmektedir.
Tanzimat'tan günümüze uzanan planlama süreçleri, yalnızca fiziki dönüşümleri değil, aynı zamanda Devletin mekana dair tutumunu da şekillendirmiştir. Bu bağlamda kitap, 2012 tarihli Koruma Amaçlı Nazım ve Uygulama İmar Planları'nı esas alarak; bölgenin koruma ve yenileme alanlarını, bu alanlardaki idari aktörleri ve plan uygulama araçlarını ayrıntılı biçimde incelemektedir.
Devletin anayasal düzeydeki kültürel mirasın korunması sorumluluğu, Tarihi Yarımada'da özel bir anlam kazanmakta; bu sorumluluk ile kamunun kullanım ihtiyaçlarının nasıl dengelendiği sorusu, bölgeye ilişkin yargı uyuşmazlıkları ışığında, çalışmanın merkezinde yer almaktadır.
Tarihi Yarımada'nın İmar Rejimi, İstanbul'un şehir tarihine yeni bir bakış ile beraber imar hukuku, şehir planlaması ve kültürel miras yönetimi alanlarında çalışanlar için hem kuramsal hem uygulamaya ilişkin kapsamlı bir kaynak niteliğindedir.
 

İÇİNDEKİLER
 

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

TARİHİ YARIMADA'NIN PLANLAMA SERÜVENİ

I. Osmanlı'da Şehir Yönetiminin Dönüşümü

A. Geleneksel Dönemde Şehir Yönetimi

B. Tanzimat Dönemi'nde Şehir Yönetiminin Dönüşümü

C. 19. Yüzyıl İmar Hukuku Gelişmeleri

D. 20. Yüzyılın Eşiğinde İstanbul

II. Erken Cumhuriyet Dönemi İstanbul'unda İmar Faaliyetleri

III. Menderes Dönemi İmar Faaliyetleri

IV. 1960-1990 arası Plan Uygulamaları

A. 1964 Tasdik Tarihli Sur İçi Nazım İmar Planı

B. Tarihi Çevre Koruma Düşüncesinin Ulusal ve Uluslararası Gelişimi

V. 1990 Tasdik Tarihli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı
 

İKİNCİ BÖLÜM

TARİHİ YARIMADA'NIN KORUMA PLANLARI ARACILIĞIYLA KORUNMASI: PLAN USUL VE ESASLARI

I. Koruma Amaçlı İmar Planı Kavramının Tanım ve Özellikleri

II. Planlama Süreci

A. Sit Alanı İlanı ve Sit Türleri

B. Sit Alanı İlan Kararının Hukuki Sonuçları

III. Koruma Amaçlı İmar Planı Uygulamaları

A. Kamulaştırma

B. Koruma İrtifakı

C. Takas

D. İmar Haklarının Aktarımı/Transferi

IV. 2005 Tarihli Yarımada Koruma Amaçlı İmar Planları

A. Genel Olarak Plan Süreci Gelişmeleri

B. Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun Uygulaması

C. 2005 Planlarının Yargı Tarafından İptal Edilmesi
 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TARİHİ YARIMADANIN İMAR REJİMİNİN UNSURLARI

I. Koruma Bölgeleri ve Sorumlu İdari Aktörler

A. Koruma Sorumlusu İdari Aktörler

II. Yenileme Alanları ve Sorumlu İdari Aktörler

III. İmar Rejimi Parametresi Olarak Koruma Kullanma Dengesi

A. Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Notlarında Koruma Kullanma Düzenlemeleri

B. Tarihi Yarımadanın Silüeti Meselesi

IV. Destekleyici Koruma İlkeleri

A. Yıkmadan Korumanın Esas Olması İlkesi

B. Kültür Varlığına Saygı Gösterilmesi İlkesi

C. Bulunduğu Yerde Korunması İlkesi (In Situ)

D. Tescilli Kültür Varlığının TAKS Oranlarının İmar Planı ile Getirilen Yapılaşma Oranlarına Göre Öncelikli Olduğu İlkesi

V. Koruma Kullanma Dengesinin Tesisinde Bir Müessese Olarak İhya Uygulaması